Saemiedigkiepresideenten orrejaepiehåalome 2021

Gieries saemien åålmege!

Dåajvoe lea tjoevkese mij otnjegem mijjen jieliedinie vuesehte. Vaajt orre jaepie mijjese orre nuepieh jïh orre dåajvoem vadta.

Såemies aejkien dåajvoe tjarke jïh tjyölkehke mijjese guaka. Dïhte maahta mijjem skreejrehtidh jïh mijjen veaksahkommes dahkoefaamojne årrodh. Jeatjah aejkien dïhte guhkelesmaajeste haabjesje guktie jemhkelde tjoevkesem njehpelde. Orre jaepie lea aalkovinie tjuavkadåbpoe aejkide mah dåajvoem vedtieh buerebe biejjide jïh orre aalkoevasse.

Ihke mijjieh vihth maehtebe frijjebe jïh lïhkebe sinsitniem årrodh, mijjieh suetievaarjelimmien råajvarimmieh bååjhtebe. Gellie almetjh mah oktebisnie årroeminie jïh båarasåbpoe almetjh oktegsvoeten bïjre soptsestieh. Mijjieh jovnesem hööltebe jïh krööhkestibie dejtie mah dam jeenjemes daarpesjieh. Noere almetjh tjuerieh bïerkenidh akten baelien mij gaajhkem haasta mejnie aarebi dååjrehtimmiem utnebe. Gellie itjmies dåeriesmoerh vearranieh. Stoerre jarkelimmieh sjugniehtuvvieh dovne aktegs almetjigujmie jïh jieliemisnie.

Fïerhten biejjien almetjh mah nænnoes barkoem mijjen åvteste darjoeh. Dah mah båetijen aejkien maahtoem tseegkieh maanaj jïh noeri luvnie, dah mah gaajhkesåarhts vearaldinie ålkone barkeminie maadthjielieminie. Healsoebarkijh mah leah joekehtse jieleden jïh jaemeden gaskem. Mijjieh libie vuajneme dah mah bissieh jïh bovrebarkijh leah stïeresne orreme abpe pandemijesne. Tjoerebe sinsitniem viehkiehtidh guktie åajsobe sinsitniem gorredidh. Gæjhtoe dan stoerre barkoen åvteste.

Saemieh Fovsenisnie eah maehtieh vielie dan åvteste læjjadidh. Daate aamhtese lea vihkeles reaktajearsoesvoeten bïjre gaajhkide mijjese.

Arvid Jåma jïh gaajhkh båatsoeburrieh Fovsen Njaarkesne leah vielie goh 20 jaepieh akten gaajh stoerre vuestehken vööste gymhpeme goh politihkeles faamoeh gaajhkine daltesinie, jealamadtje investovrh jïh staate jïjtje. Gaajhkh daah fååmijes aktöörh leah bïegkeindustrijebigkemem dåarjoehtamme Fovsen Njaarken gåatomelaantesne. Abpe Jollemesreakta lea akteraeresne vihtiestamme bïegkeindustrijebigkeme Fovsenisnie lea saemiej almetjereaktah mïedtelamme. Nöörjen åejvieladtjh tjuerieh dam itjmies ovreaktam meatodh jïh staeriedidh mij lea dorjesovveme. Saemieh Fovsenisnie eah maehtieh vielie dan åvteste læjjadidh. Daate aamhtese lea vihkeles reaktajearsoesvoeten bïjre gaajhkide mijjese.

Mijjieh joe aktem sïllem vaalteme olles daate ikth vielie sjugniehtovvh. Vihkele konsultasjovnedïedtem laaki mietie vihtiestidh gaajhkide nöörjen åejvieladtjedaltesidie. Manne daajram gosse mijjen vuajnoeh jïh haestemh åehpies sjidtieh dan aareh goh gåarede – dellie maehtebe ektesne heerredidh staate aalkoealmetjereaktide mïedtele. Dïhte buerebe illedahkh vadta, saemide jïh Nöörjese goh laante.

Tjeahpoe mïelem rïhpeste jïh maahta tjetskehkevoetem, jååhkesjimmiem jïh dïrregidie sjugniedidh mejtie daarpesjibie juktie asvem dan vööste mij ammes nåhkehtidh.

Ij leah dan jeenjesh mah leah mijjese jienebh åajvoeh kultuvredååjresh vadteme goh saemien nasjonaaleteatere Beaivváš. 40 jaepieh dah veartenekultuvrem Saapman buakteme, men aaj mijjen soptsesh scenese vaalteme jïh olkese veartenasse. Vihkele mijjieh orre teateregåetiem åadtjobe – akte hïejme jïjtjene nasjonaaleteaterasse. Tjeahpoe mïelem rïhpeste jïh maahta tjetskehkevoetem, jååhkesjimmiem jïh dïrregidie sjugniedidh mejtie daarpesjibie juktie asvem dan vööste mij ammes nåhkehtidh. Akte vihkele jaksoemierie sæjhta saemien tjeahpoemuseume årrodh mij lea vyörtegs mijjen tjeahpoeskaehtieh tjeekedh.

Juktie dåajvoe jïh baahke tjeahpoen skaehtiekammeristie leah daerpies aarkebiejjien gusnie gellie saemieh annje irhkemem jïh tjïertevïedtjem dååjroeh. Destie manne tjarke tjoeperdem dan åvteste irhkeme, aassjoelahtestimmieh jïh narrahtimmieh sealoem nåhkehtieh. Maajetjh dle ahkedh jienebh dijjeste mah irhkemem jïh sïerredimmien vuastalieh. Dijjese mah rudtjem sïejkedieh jïh idie baajh jïjtjedh åvtelhaarvojste heerredidh; manne dijjem garmerdem, jïh manne dijjine ektine tjåadtjoem.

Saepmie lea vielie ræhpas sjïdteme, jïh aelhkebe tabuveteemaj bïjre soptsestidh goh vædtsoesvoete, åvtelhaarvoeh jïh seksualiteete. Jeenjesh Saepmesne mah leah mavvas orreme – akte dejstie lea noere nyjsenæjja Karasjohkeste, Sara Kristine Vuolab, guhte daan tjaktjen Tabuprisem åadtjoeji. Poesijen tjïrrh dïhte psykiske healsoem jarngese beaja sov ietniengïelesne. Naemhtie aaj gïeleldh raasth tsööpkie jïh mijjem haasta vielie ræhpas årrodh.

Mijjieh daarpesjibie gaajhkesh dovnesh viehkiehtieh mijjen seabradahkem tseegkedh. Juktie mijjen seabradahken gaavhtan fïereguhte lohkehtæjja, maanagïertelohkehtæjja jïh gïelebarkije leah vihkele.

Dijjieh mah leah noere daan biejjien; nuhtjede dijjen saemiengïeleldh maahtoem jïh vaeltieh dam meatan dijjen barkoejieliedasse. Akte skåårveme dovne jïjtsh jïh Saepmien båetijen aajkan. Mijjieh daarpesjibie gaajhkesh dovnesh viehkiehtieh mijjen seabradahkem tseegkedh. Juktie mijjen seabradahken gaavhtan fïereguhte lohkehtæjja, maanagïertelohkehtæjja jïh gïelebarkije leah vihkele.

Vihkeles barkoe åvtese lea jieniebidie skreejrehtidh bååstede saemien seabradahkide juhtedh, mijjieh doh nuepieh nuhtjebe mejtie digitaliseereme buakta.

Aalkoeåålmegeperspektijve tjuara klijmapolitihkese jijhtedh, dan åvteste klijmapolitihke mijjem baajnehte. Mijjen maanah leah vyörtegs mijjieh klijmaaamhtesem itjmieslaakan vaeltebe. Jïh maanah dah, mah leah mijjen uvtemes dåajvoe. Dah leah båetije aejkie, jïh dah tjuerieh hijven byjjenimmiem jïh nuepiem båetijen aajkan åadtjodh gusnie maehtieh jieledh jïh veasodh saemien gïeline jïh kultuvresne.

Fïereguhte mijjeste seamma aarvoem åtna, fïereguhte daerpies gosse edtja nænnoes jïh gellielaaketje saemien seabradahkh tseegkedh.

Manne gaajhkesidie gæjhtam mah veeljieh meatan årrodh mijjen seabradahkh, mijjen gïelh jïh mijjen aarvoeh evtiedidh. Saemien gellievoete lea mijjen stööremes faamoe. Fïereguhte mijjeste seamma aarvoem åtna, fïereguhte daerpies gosse edtja nænnoes jïh gellielaaketje saemien seabradahkh tseegkedh.

Mov sjaavnjoe daan jaepien aalkoelisnie lea mijjieh ektesne buektiehtibie mijjen dåajvoeh saetniedehtedh jïh mijjen ektie ulmiej vööste njaahtjodh.

Baajebe mijjem don orre jaepien sïjse tjaangedh dåajvojne, ræhpasvoetine jïh jaahkojne saemien gellievoetese.

Buorre ådå jahke!

Buerie orre jaepie!

Buorre ođđa jahki!